روان شناسی ذکر؛ شفای روح

مقدمه:

مبدأ و مقصد انسان، خداست. مسیر از اویی و به سوی اویی به نص آیه شریفه«انا لله و انا الیه راجعون»  (۱) برای او تعریف شده است .بنابراین روح مضطرب و نهاد ناآرام انسان تنها با وصل به بی نهایت و «عند ملیک مقتدر» ( ۲) می تواند به ساحل آرامش و اطمینان برسد و پر واضح است که هرچه این مسیر بهتر طی شود میزان آرامش بیشتر است و این مهم تابعی از عبودیت و ارتباط است. آنچه که بشر امروز بیش از هر بیماری از آن رنج می برد، بیماری روح است و بایسته است که به جای مصرف هر داروی روانگردان و یا آرام بخش، دل خویش را به مبدا آرامش سپرد و از این قَِبَل اکثر یا همه بیماری های جسم و روح را علاج نماید که بیماری های جسم نیز تابعی از بیماری های روح است.

آری به همین دلیل هم ذکر و یاد خدا، دوا و شفاست و به تعبیر آرام ترین انسان های عالم، امام علی(ع)«یا من اسمه دواء و ذکره شفاء» .(۳)

زندگی تلخ و همراه با اضطراب نیز پیامد ناگوار دوری از یاد خداست زیرا قرآن کریم به صراحت می فرماید: که هرکه از یاد من رویگردان شود زندگی تلخی در انتظار اوست«و مَن اَعرَض عن ذکری فانَّ لََهُ ضنکاَََ»(۴) و به عکس هرکه به ذکر خدای روح را آرام دهد، زندگی همراه با رضایت خواهد داشت.«فهُوَ فی عیشه راضیه». (۵)

با این مقدمه اکنون جای این سؤال مهم باقی است که ذکر خدا چگونه باعث کاهش اضطراب و افزایش آرامش است؟ در پاسخ به این گونه سؤالات باید به فواید مهم این ذکر اشاره نمود که خود دلیل محکم آرام بخشی است:

فواید ذکر خدا
الف: آرامش دل: دل به لحاظ خداگرایی و خداپرستی فطری با یاد آن معبود که جامع همه خوبی ها و مانع همه بدیهاست، آرام می گیرد.«اَلا بذکر اللّهِ تطمئن القلوب» (۶)، ناآرامی های روح محصول نگرانی از آینده، ناکامی در هدف های زودگذر، نگرانی از افشای راز، ناراحتی از برخورد با پدیده های ناصواب و امثال آن است که انسانی که به دریای فضیلت الهی متّصل است، نه نگران آینده است که مرگ«ستّار العیوب» می داند و معتقد است که پوشاننده راز جز او کسی نیست و هر برخورد ناصواب را در محضر او جمیل و زیبا می داند.

زینب کبری(س) که دل دریایی اش متّصل به آن مبدأ حِلم است در یک نیمروز آن همه مصیبت دید که مافوق آن مصیبتی در عالم نخواهد آمد«لا یوم کیومک یا اباعبدالله» در توصیف آن همه«کرب» و«بلا» که در کربلا رخ نمود، آنها را زیبا می بیند و به صراحت می فرماید«ما رأَیتُ الّا جَمیلاً».
یافتن سنگ صبور:  خدای  متعال جلت عظمته شنوای درد دل بندگان است. انسان مضطرب با رازگویی با او به ساحل آرامش می رسد، سبکبال می شود به ویژه آنکه اطمینان دارد که این مشاور امین راز او را هرگز برملا نمی سازد، قدرت حل مشکلات را به طور کامل دارد. او همان خدایی است که بیش از ۵۰ بار در قرآنش خود را قدیر نامیده  و فرموده خداوند به همه چیز تواناست. «انّ الله علی کل شیء قدیر» (۷)
حتی قبور مطهر معصومان علیهم السلام نیز که به زعم برخی ساده اندیش، آرام بخش عوام است، در حقیقت آرام بخش همه است. زیرا حداقل دردمندان در کنار آن ضریح های مطهر، زبان به درد دل می گشایند و حداقل اثرش سبک شدن عقده ها و نگرانی هاست به ویژه آنکه آنان به عنوان دوستان واقعی خدا که شهیدان زنده اند، مرض های روحی و جسمی مردم را شفا داده اند.
کاهش جرایم اجتماعی:  ذکر خدا چه فردی و چه اجتماعی خود به خود باعث کاهش جرایم و معصیت ها می شود چرا که قرآن کریم یکی از آثار نماز را ، دوری از همه فحشاء و منکرات می داند و می فرماید:  «نماز از فحشاء و منکرات باز می دارد و ذکر خدا بالاترین ذکرهاست» (۸) و پُرواضح است که این کاهش جرایم، جامعه را آرام می دارد.

حقیقتاً اگر امروز بحث اعتیاد و یا گوشه گیری جوانان به عنوان معضل اصلی اجتماعی مطرح می شود و گاه برخی ها آرامش را با روی آوردن به این مواد افیونی می یابند، همگی محصول رویگرانی از یاد خداست ،

موسی هنرپیشه کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث

منابع :

۱- بقره /۱۵۶
۲- قمر/ ۵۵
۳- دعای کمیل
۴- طه / ۱۲۴
۵- قارعه /۷
۶-رعد /۲۸
۷-بقره /۲۰
۸- عنکبوت /۴۵